Kiedy powstały pierwsze schody? Kto mógł po nich wchodzić? Gdzie mogły się znajdować? Ze względu na to, że były to bardzo odległe czasy raczej trudno spodziewać się, że kiedykolwiek uzyskamy jednoznaczną odpowiedź. Aktualnie wiedzę o pradawnych kulturach i społecznościach możemy opierać wyłącznie na materialnych śladach, odnalezionych przez archeologów i badaczy historii. Wybraliśmy z nich kilka ciekawych przypadków, możliwie najstarszych. Przeanalizujmy więc na ich podstawie, kiedy mogły pojawić się pierwsze schody lub inne ułatwienia pozwalające na komunikację pomiędzy różnymi poziomami.
Patrząc wstecz do początków istnienia ludzkości możemy spokojnie przyjąć, że w tamtych czasach raczej nikt nie mógł zbudować konstrukcji przypominającej schody. Wyklucza to ówczesny tryb życia polegający na koczownictwie, ciągłemu przemieszczaniu się. Co za tym idzie człowiek nie miał jeszcze potrzeby budowy stałego schronienia, gdzie mogłyby być wykorzystane schody. Przejdźmy więc do kolejnego okresu zwanego mezolitem (środkowa epoka kamienia). Rozpoczęło się wtedy przejście z gospodarki zbieracko-łowieckiej do gospodarki wytwarzania i dalej rolnictwa. Stabilizuje się osadnictwo. Odkryto pierwsze osady, w których budowano wyższe budowle. Na obszarze dzisiejszej Syrii (stanowisko Quaramell) znajdują się pozostałości wież. Przypuszcza się, że mogły osiągać 8m wysokości. Dostanie się na taką wysokość z pewnością wymagało czegoś w postaci schodów lub (co jest bardziej prawdopodobne) drabin. Żadna z wież nie zachowała się jednak w takiej postaci, żeby dało się to ustalić. Określono, że pierwsze wieże powstały w okresie od 10700 do 9650 roku p.n.e.
Bardzo ciekawego odkrycia dokonano w Turcji, gdzie odkopano większą osadę (stanowisko archeologiczne nazwano Çatalhöyük) powstałą ok. 7400-7300 roku p.n.e. Charakteryzuje ją wyższy poziom rozwoju i ze względu na architekturę można nazywać miastem. Odnaleziono tam około tysiąca domów na planie prostokąta, połączonych bezpośrednio ze sobą ścianami. Jednak w ścianach nie było otworów wejściowych. Do wnętrza dostać się można było wyłącznie przez otwór w płaskim dachu przy pomocy drewnianych drabin. To jeszcze nie schody, ale do ich powstania i powszechnego stosowania jest coraz bliżej.
Dalszy rozwój cywilizacji sprzyja powstawaniu nowych metod budowlanych oraz narzędzi umożliwiających obróbkę coraz bardziej wytrzymałych materiałów. Dzięki temu zaczynają powstawać coraz wyższe konstrukcje, gdzie drabiny okazują się niewystarczające do sprawnej komunikacji. Najczęściej są to budowle sakralne lub poświęcone ówczesnym władcom. W dawnej Mezopotamii budowano tzw. zigguraty. Były to monumentalne wieże świątynne osiągające wysokość ok. 20 metrów. Wejście tam umożliwiały rampy, na których były osadzone schody. Wykonywano je z cegieł. Jeden z bardziej znanych znajduje się w starożytnym mieście Ur na terenie dzisiejszego Iraku. Jego powstanie określa się na 2100 rok p.n.e.
Kolejnym starożytnym miejscem, w którym można spotkać schody jest uznawana za najstarszą piramida Dżesera w Egipcie. To pochodzący z ok. 2650 roku p.n.e. kompleks grobowy. Zejście na dół szybu centralnego gdzie znajdowała się krypta grobowa było możliwe właśnie dzięki schodom. Dobrze zachowane schody znajdziemy także w mieście wybudowanym przez jedną z najstarszych kultur nazywaną Mohendżo Daro na terenie Pakistanu. Badacze odkryli tam wiele miejskich budowli a jedną z nich była łaźnia, w której znajdował się basen. Wejście do niego ułatwiały schody. Ich powstanie ustalono na ok. 2600 lat p.n.e. W innym rejonie świata, w północnym Peru znajduje się stanowisko archeologiczne Caral. Odkryto tam liczne piramidy oraz zabudowania miejskie, które pochodzą z okresu 3000 - 1600 roku p.n.e. Wśród nich znaleziono wiele kamiennych schodów, które prowadziły na szczyt piramid, znajdowały się w amfiteatrach lub przy budynkach mieszkalnych.
W późniejszych okresach schody stały się coraz bardziej powszechnym udogodnieniem. Wraz z postępem cywilizacyjnym wykorzystywano je nie tylko jako praktyczne ułatwienie w dostaniu się na wyższą kondygnację. Schody zaczynają stawać się również elementem architektonicznym, który ma pełnić rolę ozdobną wnętrz. Przybywa im detali, przyjmują różną formę - pojawiają się schody spiralne. Ale to już temat na inny artykuł.
Na zakończenie warto wspomnieć o schodach znalezionych przy austriackiej miejscowości Hallstatt. Zbudowane z drewna świerkowego chyba jako jedyne schody drewniane przetrwały tak długo. Specjalistyczne badania wykazały, że drzewa wykorzystane do budowy schodów ścięto w XIII wieku p.n.e. Czyli mogą mieć już ponad 3000 lat. Odkrycia dokonano w pochodzącej jeszcze z epoki brązu kopalni soli. Co za tym idzie schody były stale odizolowane od zmiennych warunków atmosferycznych na zewnątrz. Nie były też narażone na destrukcyjne działanie mikroorganizmów rozkładających drewno. Mogły więc zachować się w dobrym stanie do naszych czasów.
Nie jest wykluczone, że poszukiwacze śladów pradawnych społeczności odnajdą kolejne miejsca, w których istniały osady ludzkie. Być może okażą się one jeszcze starsze od już znanych stanowisk i pozwolą na uzupełnienie dzisiejszej wiedzy na temat życia w odległych epokach. Możliwe, że wśród odkrytych eksponatów znajdą się dobrze zachowane schody.